“Mamma, ek wil nie lees nie. Dis vervelig!” My vriendin Elna se gesig het geval toe haar 6-jarige seun Ruan hierdie woorde uiter. Na weke se pogings om sy entoesiasme vir boeke aan te wakker, het sy begin wonder of sy iets verkeerd doen.
Toe sy my hierdie storie vertel tydens ons koffie-afspraak, kon ek net glimlag. Ek het presies dieselfde ervaring met my eie seun gehad – totdat ek die towerkrag van interaktiewe stories ontdek het.
“Het jy al probeer om hom deel te maak van die storie?” het ek gevra.
Haar verwarring het my laat besef dat baie ouers nie weet hoe om leestyd van ‘n passiewe aktiwiteit na ‘n meesleurende avontuur te verander nie. En dit is presies wat interaktiewe stories doen.
Wat is interaktiewe stories?
Interaktiewe stories is presies wat die naam sê – stories waar jou kind nie net ‘n luisteraar is nie, maar ‘n aktiewe deelnemer. Dit is stories wat vra, betrek, en jou kind nooi om deel te word van die avontuur.
Toe ek vir Elna vertel hoe ek my seun se houding teenoor lees heeltemal verander het deur interaktiewe tegnieke, was sy skepties. “Ek is nie ‘n akteur nie,” het sy gesê. “Ek kan skaars verskillende stemme doen!”
“Dit gaan nie oor jou dramavaardighede nie,” het ek haar verseker. “Dit gaan oor hoe jy jou kind by die storie betrek.”
Hoekom interaktiewe stories so kragtig is
Dink aan die laaste keer wat jy ‘n boek gelees het wat jy nie kon neersit nie. Waarom was dit so meesleurend? Waarskynlik omdat jy emosioneel betrokke was – jy het omgegee wat met die karakters gebeur.
Kinders is net so. Wanneer hulle voel hulle is deel van die storie – wanneer hulle keuses kan maak, probleme kan oplos, of selfs net kan reageer op wat gebeur – word lees skielik opwindend.
Interaktiewe stories:
- Hou kinders se aandag langer vas
- Maak lees ‘n aktiewe eerder as passiewe ervaring
- Versterk begrip omdat kinders dieper betrokke is
- Bou selfvertroue deur kinders ‘n stem in die storie te gee
- Maak lees pret (ja, regtig pret!)
Interaktiewe tegnieke vir elke ouderdom
My vriendin Karien was bekommerd dat haar 18-maande-oue dogtertjie te jonk was vir interaktiewe stories. “Sy verstaan nog nie eens die stories nie,” het sy gesê.
Maar interaktiewe lees kan by enige ouderdom begin – dit verander net soos jou kind groei.
Babas en Peuters (0-2 jaar)
Met die kleintjies gaan interaktiewe lees meer oor sensoriese betrokkenheid en eenvoudige deelname.
Wat werk goed:
- Boeke met teksture om aan te raak
- Klankboeke waar hulle knoppies kan druk
- Eenvoudige aksies wat hulle kan namaak
Probeer dit: Wanneer jy ‘n boek oor diere lees, stop en vra: “Hoe maak die hondjie?” Selfs as jou baba net ‘n geluidjie maak of glimlag, is hulle betrokke by die storie!
My vriendin Lisa se 14-maande-oue seuntjie het ‘n boek met ‘n spieël agter in. Elke keer as hulle by daardie bladsy kom, hou sy die boek op en vra: “Waar’s Bennie?” Sy giggelende reaksie wanneer hy homself sien, is pure plesier.
Voorskools (3-5 jaar)
Voorskoolse kinders floreer met stories waar hulle kan help, raai en deelneem.
Wat werk goed:
- Boeke met herhalende frases wat hulle kan voltooi
- Stories waar hulle voorspellings kan maak
- Boeke wat vrae direk aan die leser vra
Probeer dit: Stop op ‘n spannende punt en vra: “Wat dink jy gaan nou gebeur?” Luister na hul idees voordat jy aangaan.
My niggie Anita se dogtertjie Emma is mal oor ‘n boek waar die karakter iets verloor het. Elke keer as hulle lees, maak Anita ‘n speletjie daarvan om Emma te laat soek vir die verlore item in die illustrasies. Emma is so trots wanneer sy dit vind!
Vroeë Laerskool (6-8 jaar)
Kinders in hierdie fase geniet meer komplekse interaksies en begin om kreatief by te dra tot stories.
Wat werk goed:
- Keuse-stories waar hulle die verloop kan bepaal
- Boeke wat probleme stel wat hulle moet help oplos
- Stories waar hulle hul eie eindes kan skep
Probeer dit: Wanneer ‘n karakter ‘n probleem teëkom, stop en vra: “Wat dink jy moet die karakter doen?” Bespreek hul idees voordat jy verder lees om te sien wat regtig gebeur.
My buurvrou se seun Danie was nooit ‘n groot leser nie, totdat sy ‘n reeks “kies-jou-eie-avontuur” boeke ontdek het. Nou kan sy hom skaars van die boeke af wegkry omdat hy voel hy beheer die storie.
Ouer Kinders (9-12 jaar)
Ouer kinders geniet meer gesofistikeerde interaksies wat hul kritiese denke en kreatiwiteit uitdaag.
Wat werk goed:
- Stories wat morele dilemmas stel
- Boeke wat hulle aanmoedig om tussen die lyne te lees
- Tekste wat hulle uitnooi om alternatiewe perspektiewe te oorweeg
Probeer dit: Na julle ‘n hoofstuk gelees het, vra: “As jy hierdie storie kon herskryf, wat sou jy verander?” Dit lei tot wonderlike gesprekke oor storiestruktuur en karaktermotivering.
My vriendin Marinda se 10-jarige dogter het onlangs ‘n boek gelees waar die hoofkarakter ‘n moeilike besluit moes neem. Hulle het ‘n hele aand spandeer om die verskillende opsies te bespreek en wat hulle in daardie situasie sou doen. Daardie gesprek was waarskynlik meer waardevol as die boek self!
Maak enige boek interaktief
“Maar ek het nie spesiale interaktiewe boeke nie,” het Elna gesê toe ek hierdie idees met haar gedeel het.
Die goeie nuus? Jy kan enige boek interaktief maak. Dit gaan nie oor die boek nie – dit gaan oor hoe jy dit lees.
Vra vrae – maar die regte soort
Die geheim is om vrae te vra wat nie net ‘n “ja” of “nee” antwoord het nie:
- “Hoekom dink jy het die karakter so gevoel?”
- “Wat sou jy gedoen het as jy in hierdie situasie was?”
- “Wat dink jy gaan volgende gebeur?”
My vriendin Tanya het gesukkel om haar 4-jarige dogter betrokke te hou tydens storietyd totdat sy begin het om “Ek wonder…”-vrae te vra: “Ek wonder hoekom die beer so hartseer lyk?” “Ek wonder wat in daardie geheimsinnige boks is?” Skielik was haar dogter gretig om haar idees te deel.
Voeg beweging by
Kinders – veral jong kinders – leer deur beweging. Voeg aksies by jou stories:
- Laat hulle die karakter se aksies namaak
- Skep eenvoudige handgebare vir herhalende frases
- Staan op en speel ‘n toneel uit
My seun kon nooit stilsit vir stories nie, totdat ek besef het ek moet die beweging deel van die storie maak. Nou, wanneer die karakter spring, spring ons. Wanneer die karakter wegkruip, kruip ons weg. Storietyd het van ‘n stryd na ‘n hoogtepunt van ons dag verander.
Gebruik stemme en klankeffekte
Jy hoef nie ‘n professionele stemakteur te wees nie, maar eenvoudige stemveranderinge en klankeffekte kan ‘n storie tot lewe bring:
- Gebruik ‘n hoër stem vir kleiner karakters
- Maak omgewingsklanke soos wind, reën of donderweer
- Verander jou tempo vir opwindende of rustige dele
My vriendin Sonja was skaam om verskillende stemme te gebruik, totdat sy sien hoe haar seuntjie se oë ophelder toe sy net ‘n effense verandering in haar stem maak vir verskillende karakters. Nou is dit ‘n grap tussen hulle – sy oordryf die stemme en hulle giggel saam.
Verander die storie
Een van die kragtigste maniere om kinders by stories te betrek, is om hulle toe te laat om die storie te verander:
- Laat hulle ‘n karakter se naam verander na iemand wat hulle ken
- Vra wat hulle dink moet volgende gebeur
- Laat hulle ‘n alternatiewe einde skep
My niggie se seun was gefrustreerd met ‘n storie se einde, dus het sy hom aangemoedig om sy eie einde te teken. Daardie tekening het gelei tot ‘n hele reeks van sy eie stories!
Interaktiewe boeke wat die werk vir jou doen
Terwyl jy enige boek interaktief kan maak, is daar ook boeke wat spesifiek ontwerp is om interaksie aan te moedig:
Soek-en-vind boeke
Boeke soos “Soek vir Spokie” of “Waar’s Wally?” nooi kinders om aktief betrokke te raak by die visuele elemente.
My vriendin Lize se tweeling was nooit geïnteresseerd in stories nie, totdat sy ‘n soek-en-vind boek oor dinosourusse gekry het. Nou spandeer hulle ure om al die versteekte skatte op elke bladsy te soek.
Boeke met flappies en verrassings
Vir jonger kinders is boeke met flappies, teksture of pop-up elemente ‘n wonderlike inleiding tot interaktiewe lees.
My suster se dogtertjie het ‘n boek waar sy verskillende diere se “velle” kan voel. Elke keer as hulle by die harige beer kom, brul sy suster en haar dogtertjie giggel onbeheersd. Daardie assosiasie van plesier met boeke is presies wat ons wil skep.
Kies-jou-eie-avontuur boeke
Vir ouer kinders is boeke waar hulle die verloop van die storie kan kies, ongelooflik betrokke.
My seun het nooit uit sy eie ‘n boek opgetel nie, totdat hy ‘n reeks ontdek het waar hy aan die einde van elke hoofstuk kon kies wat volgende gebeur. Skielik was hy gretig om te lees om te sien hoe sy keuses die storie beïnvloed.
Interaktiewe lees vir besige ouers
Ek weet wat jy dink: “Dit klink wonderlik, maar ek het skaars tyd om ‘n storie te lees, laat staan nog om ‘n hele produksie daarvan te maak!”
Goeie nuus – interaktiewe lees hoef nie meer tyd te neem nie. Inteendeel, dit kan storietyd eintlik meer doeltreffend maak:
Begin klein
Jy hoef nie elke bladsy interaktief te maak nie. Begin deur net een of twee interaktiewe elemente by ‘n storie te voeg:
- Een vraag halfpad deur
- ‘n Aksie vir ‘n herhalende frase
- ‘n Kort bespreking aan die einde
Gebruik natuurlike pouses
Kinders stop natuurlik om vrae te vra of kommentaar te lewer. Gebruik hierdie oomblikke as geleenthede vir interaksie eerder as onderbrekings.
Kies strategiese oomblikke
As tyd beperk is, kies die mees impakvolle oomblikke vir interaksie:
- ‘n Spannende klimaks
- ‘n Verrassende wending
- ‘n Morele dilemma
Maak dit deel van julle roetine
Interaktiewe lees hoef nie elke keer te gebeur nie. Miskien is Dinsdae en Donderdae julle “spesiale interaktiewe storietyd” terwyl ander dae meer tradisioneel is.
Die onverwagse voordele
Toe ek vir Elna vertel van interaktiewe lees, was haar hoofdoel om Ruan meer entoesiasties oor boeke te maak. Wat sy nie verwag het nie, was al die ander voordele wat sy begin opmerk het:
Dieper gesprekke
Interaktiewe stories open die deur vir gesprekke wat jy dalk nie andersins sou hê nie. My vriendin Anita se dogter het tydens ‘n storie oor ‘n karakter wat bang was vir die donker, skielik begin praat oor haar eie vrese – iets wat Anita nie geweet het nie.
Sterker band
Daar’s iets besonders aan die verbinding wat gebeur wanneer jy en jou kind saam ‘n storie skep of verken. My buurvrou het opgemerk dat haar seun meer begin deel het van sy dag nadat hulle begin het met interaktiewe storietyd – asof daardie gedeelde kreatiewe ruimte ‘n nuwe kanaal van kommunikasie geopen het.
Beter begrip
Kinders wat aktief betrokke is by stories, verstaan en onthou hulle beter. My vriendin Sonja se seun kon skaars die plot van stories onthou, totdat sy begin het om hom vrae te vra en by te laat dra. Nou kan hy stories in detail oorvertel.
Begin vandag
‘n Week nadat ek met Elna oor interaktiewe stories gepraat het, het sy my ‘n foto gestuur van Ruan wat opgewonde ‘n boek vashou. “Hy het gevra of ons vanaand weer ‘n storie kan ‘speel’,” het sy boodskap gelees. “Ek dink ons het ‘n deurbraak!”
Jy hoef nie ‘n kinderboekskrywer of ‘n professionele storieverteller te wees om interaktiewe lees te laat werk nie. Al wat jy nodig het, is:
- ‘n Gewilligheid om ‘n bietjie speels te wees
- Die bereidheid om jou kind se bydraes te verwelkom
- ‘n Paar eenvoudige tegnieke om in jou agterkop te hou
Begin klein. Probeer een interaktiewe tegniek vanaand. Kyk hoe jou kind reageer. Pas aan. Speel. En onthou – die doel is nie perfeksie nie, maar verbinding.
Wanneer ons kinders voel hulle is deel van die storie, word hulle deel van ‘n lewenslange liefde vir lees. En dit is ‘n geskenk wat ver verby die kinderjare strek.
Hierdie artikel is deel van ons 2025 Leesbevorderingsreeks. Volgende week: “Speletjies rondom storieboekwoorde”.